برگزاری دومین نشست کمیته پژوهشی دانشجویی با عنوان تحلیل محتوا کتاب هدیه های آسمان
دومین نشست از سلسله نشست های کمیته پژوهشی دانشجویی با عنوان تحلیل محتوا کتاب هدیه های آسمان در تاریخ هشتم خرداد ماه 1398از ساعت ۹:۳۰ الی ۱۳ با حضور جناب آقاب دکتر خدائیان مدرس و محقق ، جناب آقای دکتر شکرانی مؤلف کتب درسی هدیه های آسمان، سرکار خانم دکتر خدابنده معاونت محترم طرح و توسعه، سرکار خانم سلیمانی معاونت آموزشی، استادان و دانشجویان در سالن کنفرانس پردیس نسیبه برگزار گردید.
در ابتدای این نشست سرکار خانم دکتر حیدری نیا کارشناس مسوول پژوهش پردیس و دبیر این نشست با اهدا سلام و خیر مقدم به مدعوین و حضار محترم وعرض تسلیت به مناسبت شهادت امیر مومنان حضرت علی (ع) و آرزوی قبولی طاعات و عبادات برای همه روزه داران و قرار گرفتن نام همه مسلمانان در گروه سعدا و نه اشقیا در شب های قدر، هدف از این نشست را چالش های دانشجویان در دوره کارورزی در درس هدیه های آسمان که عمده مطالب آن مفاهیم انتزاعی هستند بیان نمودند و باب سخن با حضور اولین سخنران جناب آقاب دکتر خدائیان مدرس و محقق با اشاره به تمثیلی که در کتاب تأملات فلسفی دکتر سعید بهشتی آمده است ؛ گشوده شد. مطابق این تمثیل فرآیند تربیت و تربیت دینی را می توان به سفری تشبیه کرد که در آن مبدأ، مقصد، تابلوهای راهنما، مسیر و نقشه وجود دارد. در اینجا مبدأ همان مبانی، مقصد همان هدف، تابلوهای راهنما اصول تربیت و مسیر همان روش است؛ و در نهایت نقشه همان برنامه است».
ایشان در ادامه بحث مبانی، چهار پیش فرض در مورد ماهیت انسان به عنوان موضوع تربیت را بیان نمودند:
در بحث اصول، به بیان چند اصل حاکم بر تربیت دینی از قبیل: اصل غیرمستقیم گویی، اصل مثبت گرایی، اصل تراز فطری و رغبت، اصل کشف پس از ابهام، اصل جایگزینی و جایگزین سازی، اصل محبت و ارتباط و... اشاره شد.
همچنین در حوزه روش، روشهای تربیت دینی از قبیل روش تقلیدی، تلقینی، تدریجی، غیرمستقیم، الگویی و عملی ذکر گردید.
پس از ذکر مبانی، اصول و روشها به ذکر بخشهای مختلف کتب درسی هدیههای آسمان دوره ابتدایی از قبیل: خداشناسی، پیامبری، امامت، احکام، معاد، آداب و اخلاق اسلامی، مراسم اسلامی، شخصیتهای دینی و... پرداخته شد و باید و نبایدها و اصول حاکم بر هر بخش به اختصار ذکر گردید.
در آموزش بخش خداشناسی ایشان اذعان نمودند؛ وظیفه داریم که خداوند را آنگونه به دانشآموزان معرفی نماییم که حس خوشایندی در ارتباط با خداوند به آنان دست دهد و در این سن به جای اثبات وجود خدا از طریق برهان، بایستی خدا را از طریق صفات معرفی کرد. همچنین در این حوزه از تحقیقی که در سال 2010 دیوید سینوس جهت ارزیابی روشهای معنوی کودکان و چگونگی شناخت خداوند توسط آنها صورت گرفته بود سخن به میان آمد که یافته های تحقیق را تحت عنوان « چهار راه شناخت خدا، بررسی روشهای معنوی کودکان » منتشر کرد. افراد مورد مطالعه این تحقیق کودکان 7 تا 11 ساله بودند؛ یعنی همان دانشآموزان ابتدایی که ما با آنها در ارتباط هستیم. این پژوهشگر طی مطالعات عمیق کیفی روی این کودکان در نهایت چهار روش و الگو معرفی میکند که از طریق آنها کودکان به درکی از خدا میرسند و در واقع احساس نزدیکی به خداوند میکنند که عبارتند از: رویکرد کلام محور، رویکرد احساس محور، رویکرد نمادمحور، و رویکرد عمل محور به معنویت.
ایشان با اشاره به بحث پیامبری و امامت در کتاب فرمودند: اساساً هدف کلی این دو بخش، آشناسازی دانش آموزان با زندگی پیامبران و الگوگیری از این بزرگواران است؛ یعنی هدف این بوده که نکاتی گفته شود که دانش آموز بتواند از آنها الگو بگیرد، اما در معرفی این شخصیتها گاهی دچار لغزش و قصوری میشویم که این کوتاهی ها، آفات و آسیبهایی را به دنبال دارد: یکی بالا بردن سطح الگوها از طریق غُلو کردن و بیان اعجاز و کرامات ایشان و دیگری معرفی تک بُعدی الگوها.
در آموزش بخش احکام، به معرفی چند اصل پرداخته شد که عبارتند از: اصل تدریج و تمرین، اصل صحت و اصل عدم سختگیری. در آموزش بخش معاد، مسئله ی جهان آخرت باید طوری طرح شود که لطمه ای به تعادل روحی کودک وارد نشود و در محیط خلوت دچار اضطراب و ترس بی مورد نگردد. همچنین در آموزش بخش معاد میتوان از تمثیلهای گوناگون استفاده کرد. در آموزش بخش معاد در پایه ی سوم از تمثیل محسوس به معقول استفاده شده است. بنابراین ما هم در آموزش این مفاهیم بایستی این اصل را رعایت کنیم. همچنین از طرح مباحث اضطراب آفرین چون: قبض روح، دوزخ، عذابها و... ، اجتناب کرد و به جای آن مباحث امید آفرین چون: بهشت، نعمتهای خدا، رحمت خدا و... ، را طرح و به این نکته توجه کرد که نتیجه ی عملی آموزش بخش معاد بایستی سبب علاقه مندی دانش آموزان به انجام کارهای نیک و ترک کارهای مکروه و ناپسند باشد.
ایشان در پایان سخنان خود با تاکید بر این اصل که در تدریس و آموزش اخلاق، نقش اصلی و اساسی بر عهده ی آموزش عملی است تا آموزش نظری خاطر نشان کردند به خاطر داشته باشیم که تأثیر مثبت یک عملکرد صحیح ما به عنوان معلم بیش از ساعتها سخنرانی است.
دومین سخنران این نشست جناب آقای دکتر شکرانی مؤلف کتب درسی هدیه های آسمان، از باب « تعرف الاشیاء باضدادها » با دید سلبی به ارائه ی کج فهمی های رایج در حوزه ی آموزش مباحث دینی پرداختند و چند مورد از آسیبهایی که در ارائه ی درس هدیه های آسمان در مدارس وجود دارد را ذکر کردند:
1- بی توجهی ویژه نسبت به این درس در مقایسه با سایر دروس: این دیدگاه به مرور در ذهن بعضی از مدیران ، آموزگاران و اولیاء شکل گرفته است که درس ریاضی و علوم تجربی مهمتر از درس هدیه های آسمان است ، این در حالی است که تحقیقات میدانی گویای این مطلب است که بخش قابل توجهی از دانش آموزان تنها زمانی که گوش آنها با مفاهیم دینی آشنا میشود و میتوانند تربیت دینی شوند، در ساعت درس هدیه های آسمان است.
2- ایجاد جو ناامیدی نسبت به تربیت دینی دانش آموزان در میان معلمان به خصوص کسانی که دغدغه ی تربیت دینی دانش آموزان را دارند در مسائل تربیتی در بحث تربیت به چند فاکتور از قبیل خانواده، جامعه، محیط و گروه همسالان و همچنین لقمه ی حلال اشاره میکنند. در نگاه دینی با عدم وجود تمام این فاکتورها باز هم امید اصلاح و تربیت وجود دارد و در تاریخ به افرادی مانند معاویه بن یزید بن معاویه برخورد میکنیم که با وجود فاکتورهای منفی تحت تأثیر معلمی به نام عمرالمقصوص قرار میگیرد و رستگار میشود.
3- بیان مطالبی توسط معلمان در کلاس درس دینی که بر اساس شنیده ها است، نه مطالعات و مستندات: این آسیب که یکی از آسیب های جدی است باعث میشود دانش آموز زمانی که بزرگتر میشود، این مطالب را با عقلش محک زند و آنها را ناسازگار مییابد و دچار تردید نسبت به دین و باورهای دینی میشود.
4- آموزش دینی را در حد آموزش نظری تقلیل دادن: این نکته را باید مد نظر قرار داد که شکست و پیروزی هر دین و مکتبی در گرو عمل کنندگان به آن دین و مکتب است نه آموزش نظری و در آیات و روایات بسیار به نقش عمل تأکید شده است.
در ادامه جلسه مولفین، به سوالات استادان و دانشجویان در مورد میزان درگیری ذهنی دانش آموزان با مفاهیم و محتوا کتاب ، تصاویر و عکسها و ... ، پاسخ دادند.
در پایان مولفان کتب هدیه های آسمان از مسوولین برگزاری این نشست قدردانی نموده و ازتعاملات گسترده در آینده نزدیک با دفتر تالیف کتب و پردیس نسیبه ابراز خرسندی نموده و بحث خود را با این جمله به پایان رسانند که باید مراقب بود زیرا آزمایشگاه درس دین و هدیه های آسمان رفتار معلم است.
لازم به ذکر است به درخواست دبیر جلسه نشست بعدی در مهرماه آینده برگزار خواهد شد.