برگزاری دومین روز ازکارگاه حقوق شهروندی و تکالیف شهروندی در نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران

دومین روز کارگاه ،صبح روز پنجشنبه 24/5/98  با سخنرانی حجه الاسلام ، آقای دکتر رهایی مدرس و پژوهشگرحوزه و عضو هیات علمی دانشگاه مفید و حضورخانم دکترتیموری، معاون مرکز امور بین الملل، خانم دکتر نادری، معاون آموزشی دانشگاه فرهنگیان استان تهران و خانم دکتر بازگیر، خانم دکتر سلیمانی،  به ترتیب سرپرست و معاون آموزشی پردیس نسیبه وکارکنان و دانشجویان پردیس و مراکز دانشگاه فرهنگیان استان تهران شروع شد.

موضوع سخنرانی آقای دکتر رهایی ، حقوق شهروندی و اسلام  با رویکردآموزش و پرورش و هدف آن، آشنایی با مفهوم و مصادیق حقوق شهروندی و اهمیت  و جایگاه آن در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران و اسلام بود.

آقای دکتر رهایی  با بیان اینکه هر انسانی، چون انسان است ، از حقوق بشر برخوردار است . حقوق بشر سلب شدنی نیست و هیچ حکومتی نمی تواند آنرا سلب و یا وضع کند، تصریح نمودند: با خلقت انسان، حقوق بشر ایجاد شده است که منشا حق بشر، کرامت ذاتی بشر است. کرامت یعنی انسان بودن. انسان بودن اوج و ارتفاعی نسبت به حیوانات دارد. به همین دلیل بهره مندی از حیوانات و قربانی کردن آنها ، مرگ و تباهی نیست. چون انسان برای زنده ماندن و ارتقا و تکامل یافتن از آن ها استفاده می کند.

ایشان در خصوص موضوع حق، بیان نمودند: حق ها در مقام تحقق شان یکدیگر را محدود می کنند، بعبارتی حق ها با یگدیگر تعارض ندارند بلکه تزاحم یکدیگر هستند. حق ها، حق ذاتی انسان است. و در خصوص تفاوت حقوق شهروندی و حقوق بشر اشاره نمودند: احترام به حقوق دیگران یکی از شرایط  حقوق شهروندی است. حقوق شهروندی یعنی تمام حق های بشری که در یک سیستم حکومتی مورد شناسایی قرار گرفته، شهروندان باید آنرا رعایت کنند. شهروند در معنای خاص به تبعه می گویند و در مفهوم عام شهروند به تک تک افرادی که در یک جامعه یا کشور زندگی می کنند،گفته می شود.

شهروندی، وابستگی شهروند به یک دولت است (رابطه دولت و ملت) و حقوق شهروندی؛ ناظر به حقوق و تعهدات شهروند نسبت به حکومت و ملتی است که به آن تعلق دارد. به عبارت دیگر، شهروندی، رابطه تنگاتنگی با مفهوم «تابعیت» دارد اما «حقوق بشر» ناظر به حقوقی است که انسان «بما هو انسان» از آنها برخوردار است. بنابراین، حقوق بشر در بردارنده ارزش های شناخته شده جهانی است که فارغ از روابطِ افراد با فرهنگ و جامعه بومی، به ترسیم حقوق افراد می پردازد و فراملّی و دربردارنده حقوقی فراگیر و بنیادی، صرف نظر از قوانین، فرهنگ و آداب و رسوم ملّی کشورها است.

«منشور حقوق شهروندی» برنامه و خط مشی دولت برای رعایت و پیشبرد حقوق اساسی ملت ایران با هدف استیفا و ارتقای حقوق شهروندی و شامل مجموعه ای از حقوق شهروندی است که یا در منابع نظام حقوقی ایران شناسایی شده اند و یا دولت برای شناسایی، ایجاد، تحقق و اجرای آن ها از طریق اصلاح و توسعه نظام حقوقی و تدوین و پی گیری تصویب لوایح قانونی یا هرگونه تدبیر یا اقدام قانونی لازم تلاش جدی و فراگیر خود را معمول خواهد داشت. برای دستیابی به این هدف همکاری سایر قوا و نهادها و مشارکت مردم، تشکل ها، اتحادیه های صنفی، سازمان های مردم نهاد و بخش خصوصی ضروری است.

در ادامه بحث، اقسام حقوق بشر(نسل های حقوق بشری)  و تقسیم بندی آن به سه دسته معرفی شد:1- حقوق مدنی و سیاسی  2- حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی 3- حقوق جمعی (حقوق همبستگی) شامل؛ حق بر محیط زیست سالم، حق برتوسعه، حق بر صلح و میراث مشترک بشریت. تفاوت دسته اول و دوم با دسته سوم این است که در دو دسته اول ، صاحبان حق، شخص انسان است ولی در دسته سوم، صاحبان حق، مجموعه انسان هاهستند و حقوق شهروندی هر سه دسته را شامل می شود.

ایشان در موضوع مبنای حقوق شهروندی در اسلام؛حقوق خداوند، منشا حقوق شهروندی و تقابل حقوق،آثار تعهد دولت و مردم به حقوق شهروندی به تشریح خطبه 216 نهج البلاغه  پرداخته و در بحث، مبنای دینی حقوق شهروندی:

کرامت انسان فارغ از هر گونه تبعیض: به آیه 33 و 70 سوره اسرا و نامه 53 نهج البلاغه (عهد مالک اشتر)، اصل56  ، 2 و ماده هفتم منشور شهروندی و در خصوص لزوم عقلی و شرعی رعایت حقوق مردم؛ به آیه 85 سوره الأعراف : 85 سوره هود : 183 سوره شعرا: 58 سوره نسا و در مورد لزوم رعایت عدالت نسبت به همگان: به آیه 135 سوره نساء: آیه 42 و 8 سوره مائده: آیه 152 سوره انعام: آیه 29 سوره الأعراف : آیه 9 سوره الرحمن : آیه 25 سوره حدید: آیه 84 سوره بقره : آیه 8 سوره ممتحنه  ، نامه 53 نهج البلاغه (عهد مالک اشتر)  و اصل 9،14،19،20،121،156 و ماده هفتم منشورحقوق شهروندی اشاره نمودند.

سخنان ایشان با این نتیجه که:1. عدالت یعنی رعایت حق و ظلم یعنی عدم عدالت.2.عدالت استثانایذیر است.3.زمانی می توان گفت حقوق شهروندی در جامعه اجرا شده، که اگر شهروندان در مقام نقد حاکمان در آیند، حاکمان را به نیکی یاد کنند.4. حقوق شهروندی رابطه دو طرفه است بطوریکه مردم حقوق حاکمان را رعایت کنند و حاکمان حقوق مردم را .5. اسناد حقوق بشری اجرا شود6. حق الناس مقدم بر تمام حق ها می باشد. 7. معیار انسانیت اینست که آنچه برخود می پسندی، برای دیگران هم بپسندی و آنچه برخود نمی پسندی، برای دیگران هم نپسندی  و در کل آنقدر انسان باشی که دیگران را دوست بداری؛ به پایان رسید وپس ازسخنرانی ایشان کارگاههای دانشجویی به کارخود ادامه دادند .